Electra Sonne Petten was een door de
Duitsers gebouwde Lange-afstands-navigatiestation welke door de
Luftwaffe werd gebruikt voor de navigatie van de Duitse vliegtuigen,
schepen en onderzeeboten. Rondom de Europese kust werden er een
tiental van deze peilstations gebouwd waarvan de enige Nederlandse
zich in de Hargerpolder bij Petten bevind. Deze stelling bestond
naast een groot aantal lichte bunkers uit 3 zendmasten die een
tussenliggende afstand hadden van 1 kilometer. De funderingen van
deze masten werden in 1941 gebouwd door een bouwbedrijf uit Den
Helder.
 |
| Auswertunggebouw |
|
 |
| Verbindingscentrale |
|
Electra Sonne
De Electra Sonne was
gebaseerd op het interferentie principe. Dit houd in dat er 3
geleidebalken stonden opgesteld die ieder beschikte over een
individuele zender. Iedere zender kon de exacte positie bepalen van
een schip of vliegtuig welke vervolgens werd doorgespeeld naar een
centrale locatie. De antennes gaven als een waren een lijn aan tussen het
vliegtuig en de antenne waaraan men kon zien waar het zich
bevond. Nadere informatie zoals coördinaten en windrichting kon de
Elektra Sonne niet leveren. De identificatie van een schip verliep
waarschijnlijk via morse codes. Het hele principe van de Electra
Sonne was uitgevonden door Joachim Goldmann die werkte voor het in
Berlijn gelegen bedrijf Lorenz. Deze firma ontwikkelde de twee
zenders, de eerste zender zond een signaal uit van 480 kilohertz, en
de tweede een signaal van 300 kilohertz. Oftewel:
LW-Leitstrahlfächer - Funkfeuer "Elektra" (480kHz) FuSAn 700
en een FuSAn 701 Elektra-Lang (300kHz), 1,5kW Sender. Voor meer
informatie over de werking van de Electra Sonne zie:
"PDF Elektra Sonne" De Elektra Sonne
bestond eigenlijk uit twee samengevoegde projecten 'Elektra' Welke
was vernoemd naar een opera van de Duitse componist Richard Strauss.
Strauss werd niet gezien als nazi maar zorgde wel voor rumoer door
zich positief over het naziregime te uiten. Later werd het tweede
project 'Sonne' hier aan toegevoegd en was het 'Elektra Sonne'
principe geboren. De codenaam Sonne kreeg het vanwege het feit dat
het systeem alleen overdag optimaal werkte. Sonne is dan ook het
Duitse woord voor zon. Ook de Amerikanen en Engelse waren met het
zelfde principe bezig en hebben het Duitse project na de oorlog dan
ook voortgezet onder de namen 'Consol en Consolan' De eerste
operationele Elektra Sonnes waren pas vanaf 1943 actief toch hadden
de Duitsers het principe al lang voor de oorlog ontwikkeld.
 |
| Manschappenverblijf |
|
 |
| Waterbunker |
|
Electra
Sonne 5 Petten – De buitenste ring
De stelling werd door de
Duitsers aangeduid als W.N.33a L en viel onder het Baupunkt 55a L. De
hoofdstelling bevond zich aan de Jaagkade waar tegenwoordig nog
enkele gebouwen van de stelling zijn te vinden. Hier bevond zich ook
de middelste antenne. De zuidelijke antenne lag een stuk verderop bij
het plaatsje Groet en de noordelijke antenne bevond zich aan de
Belkmerweg in Burgerbrug. De antennes hadden een hoogte van 100 meter
en een bereik van tussen de 2000 en 2500 kilometer. De dunne antennes
werden overeind gehouden door staalkabels welke rondom de antenne
waren gespannen. Voor de beveiliging waren er binnen de stelling
diverse plekken welke waren uitgerust met een klein open
loopgraafstelsel welke was aangesloten op een manschappenverblijf en
een open bedding en of een tobruk. Tussen deze kleine stellingen
binnen de stelling lagen nog diverse tobruks en open beddingen welke waren voorzien van 2 cm luchtafweergeschut en mitrailleurs.
Deze verdedigwerken bevonden zich hoofdzakelijk aan de rand van de
stelling in de Slaperdijk. In deze dijk bevond zich ook het
radiozendstation van de stelling. Dit verblijf was ondergebracht in
een Luftwaffe bunker welke normaal enkel rondom vliegvelden werd
gebouwd. De bunker was van het type L484 en werd door de Duitsers
aangeduid als 'Unterstand für Funksendestelle' en had het bouwnummer
BL11632. De bunker is niet meer aanwezig en is in de jaren 80
gesloopt door het sloopbedrijf van Gerrit Kruk. Ook bevonden zich in
de dijk nog 2 opslagbunkers waarvan er 1 werd gebruikt als
levensmiddelenbunker. Onbekend is wat er van deze werken nog over is
maar naar alle waarschijnlijkheid liggen er nog wat werkjes in de
dijk verstopt.
 |
| Aggregaatgebouw |
|
 |
| Garagegebouw |
|
Elektra
Sonne 5 Petten – De centrale stelling
Dit deel van de stelling
is te verdelen in twee gedeeltes. In het eerste gedeelte stonden
manschappenverblijven en de technische ruimtes. In het tweede
gedeelte stond de middelste antenne. De antenne stond midden in het
weiland en werd overeind gehouden door verschillende kabels welke aan
tuiankers in de grond waren bevestigd. In het eerste veld stonden 2
manschappenverblijven welke waren uitgevoerd in metselwerk. De twee
gebouwen zijn vandaag de dag nog aanwezig maar verkeren in een slechte
staat. Tussen de verblijven staat het nu nog enige betonnen bunkertje
van de stelling welke werd gebruikt voor het opslaan van water. Dit
bunkertje verkeert in een redelijke staat. Naast één van de
manschappenverblijven stond nog een klein schuilplaatsje welke niet
meer aanwezig is. Rondom de verblijven stonden de gebouwen met een
technische functie zoals de verbindingscentrale en het
aggregaat gebouw. Allebei de werken zijn nog aanwezig maar verkeren in
een slechte staat. Tot slot stond er achterin de stelling nog een
garage en opslagbunker welke werden gedekt door een tobruk. Her en
der stonden er in de stelling nog diverse bouwwerkjes zoals een
drinkbak en aan het begin van de Slaperdijk een stukje tankmuur.
Echter zijn ook deze werken niet meer aanwezig.
 |
| Foto: J. Wullink |
Elektra Sonne in Europa
Naast de Elektra Sonne stelling in Petten werden er verspreid langs de Europese kustlijn diverse 'Elektra' en 'Sonne' stellingen gebouwd. Hiermee werd het mogelijk om de gehele zee rondom Europa met het systeem te bereiken. Enkele van deze stellingen zijn nog tot ver in 20ste eeuw in gebruik gebleven. Onlangs kwam één van de in Spanje gelegen stellingen nog in het nieuws nadat er een antenne was
ingestort.
 |
| Op de bovenstaande afbeelding kunt u zien waar de stellingen zich in Europa bevonden. Goed is te zien hoe systeem heel Europa bestreek. |
| Elektra
1 – gebouwd in 1941 in Noogwegen
in het plaatsje Varhaug. Delen van de stelling zijn tot
1971 in gebruik gebleven als Consol navigatie baken. De laatste
mast in 1997 buiten werking gesteld. (FuSAn700/701 Elektra(480kHz)
und Elektra-Lang (300kHz), 1,5kW Sender)
|
| Elektra 2 /
Sonne 8 – Gebouwd in mei 1944 in het Duitse plaatje Huson.
(481 kHz). Na de oorlog door de Engelse ontmanteld. |
| Elektra 3 /
Sonne 3 – Gebouwd in Frankrijk in het plaatsje Bayeux /
FuSAn 700 Sonne / Elektra
|
| Elektra 4
– Gebouwd in Frankrijk in het plaatsje Bodilis / FuSan 700
Elektra. |
| Elektra 5 /
Sonne 6 – Gebouwd in Frankrijk in het plaatsje Quimper
/ FuSAn 701 Sonne |
| Elektra 7
Sonne 7 – Gebouwd in Polen in het plaatsje Brieg (316 kHz) |
| Sonne 5
– Gebouwd in Nederland in het plaatsje Petten. Zie artikel. (481
kHz) |
| Sonne
15 – Gebouwd in 1941 in Spanje in
het plaatsje Lugo (285 kHz) Antennes nog aanwezig. In gebruik
geweest tot 1984. (285 kHz)
|
| Sonne
16 – Gebouwd in 1941 in Spanje in
het plaatsje Sevilla. Deel van de stelling nog aanwezig (315
kHz) |
| Sonne 17
– Gebouwd in Noorwegen |
Sonne
18 – Gebouwd in Frankrijk in het plaatsje Arles, enkele
tuiankers nog aanwezig.
|
| Sonne
19 – Gebouwd in Frankrijk in het
plaatsje Beauvais (307 Khz) |
| Sonne
20 – Gebouwd in Noorwegen in het
plaatsje Andenes |
 |
| BRV overzicht (Nationaal Archief) |
 |
| Deze tekening is van de L484 en is na de oorlog door het BRV opgemeten. (Nationaal Archief) |
 |
| Bron: Wikipedia |
